Liselerdeki en zevkli derslerden biri olan coğrafyanın çözümleri sayfamızda öğrencilerimiz için derledik. 10. sınıf öğrencileri okulda gördükleri ve ödev aldıkları konuların yanıtları buraya göz atabilirler. Coğrafya, deneyimlere dayanan kararlar alabilmek için vazgeçilemez bilgiler içerir. Bazı sosyal bilim alanlarının benzer amaçlarının olduğu bilinmekle birlikte, toplumsal hafızadaki bilgiler yenilendiği sürece, geleneksel coğrafya anlayışı gelişir ve yaşanan bölgedeki çevresel faktörler algılanabilir.
Unutmadan hatırlatmak isteriz, burayı birebir kopyalamak yerine fikir edinme amaçlı kullanırsanız sizin için daha faydalı olacaktır.
A. Aşağıdaki soruları yanıtlayınız.
1. Kayaçları oluşumlarına göre sınıflandırınız.
1) Püskürük (Magmatik) Kayaçlar
a) İç Püskürük Kayaçlar
b) Dış Püskürük Kayaçlar
2) Tortul (Sedimenter) Kayaçlar
a) Fiziksel (Kırıntılı) Tortul Kayaçlar
b) Kimyasal Tortul Kayaçlar
c) Organik Tortul Kayaçlar
3) Başkalaşım (Metamorfik) Kayaçlar
2. Organik tortul kayaçlar hangileridir?
Bitki ya da hayvan kalıntılarının belli ortamlarda birikmesi ve zamanla taşlaşması sonucu oluşur. Organik tortul taşların en tanınmış örnekleri mercan kalkeri tebeşir ve kömürdür.
Mercan Kalkeri: Mercan iskeletlerinden oluşan organik bir taştır. Temiz sıcak ve derinliğin az olduğu denizlerde bulunur. Ada kenarlarında topluluk oluşturanlara atol denir. Kıyı yakınlarında olanlar ise mercan resifleridir.
Tebeşir: Derin deniz canlıları olan tek hücreli Globugerina (Globijerina)’ların birikimi sonucu oluşur. Saf yumuşak kolay dağılabilen bir kalkerdir. Gözenekli olduğu için suyu kolay geçirir.
Kömür : Bitkiler öldükten sonra bakteriler etkisiyle değişime uğrar. Eğer su altında kalarak değişime uğrarsa C (karbon) miktarı artarak kömürleşme başlar. C miktarı % 60 ise turba C miktarı % 70 ise linyit C miktarı % 80 – 90 ise taş kömürü C miktarı % 94 ise antrasit adını alır.
3. Karstik şekiller hangi tür kayaçlar üzerine oluşur?
Karstik şekiller, suların etkisiyle çözünebilen kayaçlar üzerinde meydana gelen şekillerdir. Kalker (kireçtaşı), kayatuzu, jips (alçıtaşı) gibi kayaçlar karstik kayaçları oluşturur. Bu kayaçlar diğerlerine göre, sular tarafından daha kolay aşındırır. Türkiye’de karstik şekiller denildiği zaman akla hemen kalker gelir. Çünkü bu taş, ülkemizde oldukça yaygındır. Karstik şekillerin oluşumunda; kayaçların yapısal özelliği, iklim, zaman, eğim, tektonik hareketler etkili olmaktadır.
Kayatuzu ve jips kolay eridiği için bu kayaçlar üzerinde oluşan şekiller kalıcı değildir. Ancak kalker daha dayanıklı olduğundan üzerinde oluşan karstik şekiller daha uzun ömürlüdür. Ülkemizde kalker (kireç taşı) üzerinde oluşmuş karstik şekiller daha çok Akdeniz Bölgesi’nde bulunur. Jips (alçıtaşı) üzerindeki karstik şekillere ise Erzincan, Çankırı ve Sivas dolaylarında rastlanır.
Ayrıca, Batı Karadeniz, Güney Marmara ve Ege Bölgesi’nin güneyi ile Güneydoğu Anadoluda da karstik arazilere rastlanır. Karstik arazide çözünme sonucu lapya, dolin, uvala, polye, obruk, mağara, düden, tünel ve doğal köprüler oluşur. Birikme sunucunda da traverten, sarkıt, dikit ve sütunlar oluşur.
4. Andezit, konglomera ve gnays hangi tür kayaçlardır?
Dış püskürük kayaç türüdür.
B. Aşağıdaki cümlelerin noktalı yerlerini uygun sözcüklerle tamamlayınız.
1. Bazalt dış püskürük kayaçlardandır.
2. Kalker, yüksek sıcaklık ve basıncın etkisiyle mermere dönüşür.
3. Molozların doğal bir çimentoyla birleşmesiyle breş oluşur.
4. Uygun koşullar oluşunca püskürük, tortul veya başkalaşım kayaçlardan herhangi birinin diğerine, sonra
başka bir kayaç türüne dönüşmesine kayaç döngüsü denir.
C. Aşağıda verilen bilgilerden doğru olanların karşısına “D”, yanlış olanların karşısına “Y” yazınız.
1. Tor topoğrafyasına fiziksel tortul kayaçların görüldüğü yerde rastlanır. (Y)
2. Obsidyen dış püskürük kayaçlardandır. (D)
3. Linyit, canlı kalıntılarından oluşmuştur. (D)
4. Atol adı verilen adalar, fiziksel tortul kayaçlardan oluşur. (Y)
Ç. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları yanıtlayınız.
1. Peribacalarının yaygın olduğu bir yer için,
I. Volkanik arazidir.
II. Selinti sularının aşındırması fazladır.
III. Bitki örtüsü seyrektir.
yargılarından hangilerine varılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
2. I. Bazalt
II. Andezit
III. Mercankaya
IV. Linyit
Yukarıdaki kayaçlardan hangi ikisinin yaygın olduğu yerlerde dağlara rastlama olasılığı daha yüksektir?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV
3. Aşağıdaki kayaçlar oluşumlarına göre ikişerli gruplandırılırsa hangisi bu gruplandırmanın dışında kalır?
A) Gnays B) Şist C) Jips D) Kuvarsit E) Kalker
4. Aşağıdaki kayaçlardan hangisinde fosil bulunma olasılığı yüksektir?
A) Bazalt B) Kuvarsit C) Kalker D) Obsidyen E) Gnays
5. Ufalanmış kaya parçalarının doğal bir çimentoyla birleşmesi sonucu oluşan kayaçlara aşağıdakilerden hangisi örnek verilebilir?
A) Siyenit B) Jips C) Mercankaya D) Gre E) Tebeşir
